Erasmus predikte de liefde. Met het instituut kerk, met de dogma’s en de rituelen, had hij weinig op. Hij bepleitte een kinderlijk geloof. Zijn voorbeeld was Jezus, de man van de naastenliefde, de verzoening, de held van verschoppelingen. Dostojewski (niet cancelen!) zou eeuwen later dezelfde positie kiezen voor de jongste broer in zijn meesterwerk De [...]

David Grossman, winnaar van de Erasmusprijs 2022, schreef jaren geleden over het gemoed van kunstenaars in tijden van oorlog. Waarom zou je doorgaan met schrijven, musiceren, beeldhouwen terwijl de bommen op Kiev vallen? Grossman verwijst naar een fabel van Kafka over een muis in het nauw. Terwijl de kat dreigend nadert, zegt de muis: ‘Ach, [...]

Erasmus was in zijn jonge jaren overtuigd pacifist. Zijn afschuw van pausen en vorsten die oorlog voerden om hun grondgebied en macht uit te breiden was intens. In zijn ogen waren het altijd de eenvoudige mensen die de dupe werden van oorlogen. Op latere leeftijd nuanceerde hij zijn pacifisme. Een oorlog uit noodweer, ter verdediging [...]

Mijn held Tutu is dood. Eén van die wereldleiders, die niet bogen op hun macht, maar op hun moreel gezag. Leiders die surfen op een golf van hoop, in plaats van op een golf van rancune. Leiders die groter zijn dan hun land. Ik treur, zoals ik treurde om Maarten Luther King (1968), Allende (1973), [...]

Erasmus hield van het geschreven woord. Brieven, essays, polemieken, satires, boeken, wetenschappelijke uitgaven. Dat heb ik met hem gemeen. Mijn liefde voor boeken is ingegeven door mijn moeder die eindeloos In de soete suikerbol van W.G. van de Hulst voorlas. Het zijn in de geschiedenis vooral vrouwen geweest die het woord en de verhalen hebben [...]

Twee goden uit de Griekse mythologie hebben ons vandaag nog wel iets te vertellen. Chronos en Kairos Chronos is de god van de tijd, de klok, de planning, de stabiliteit, de continuïteit. Noodzakelijk, maar wel een beetje saai en voorspelbaar. Een goede staatsman/vrouw handelt niet overhaast, niet impulsief, niet driftig; is bedachtzaam, voor rede vatbaar, [...]

De meeste experts gaan ervan uit dat Erasmus in de nacht van 27 op 28 oktober 1466 werd geboren. Sandra Lagereis vindt 1469 als geboortejaar toch aannemelijker. Honderd jaar na de standaard biografie van Huizinga over Erasmus, is nu haar biografie Dwarsdenker verschenen, zeer informatief, zeer plezierig geschreven, 700 pagina’s waar gebeurd. Het blijft een [...]

Erasmus wees er al op: "Kies het goede moment" (Adagia I.7.70) en Churchill zei het ook: "Never waste a good cisis". Maar, is de wereldwijde coronacrisis aangegrepen als momentum voor radicale gedragsverandering? Hebben we Kairos bij de kuif gepakt? In de Griekse mythologie is Kairos de gevleugelde god met een fantastische haarlok op zijn voorhoofd [...]

Als ik tijdens vakantie aan zee ben, moet ik altijd even aan Karl Jaspers denken, de filosoof van de zee. Volgens Jaspers wil een mens als ik graag geborgen zijn, zich ergens thuis voelen (dat klopt), maar zwemmend in zee ervaar je dat er nog meer is, geen grond onder de voeten, eindeloze geheimzinnigheid. Die [...]

Montaigne was een bewonderaar van Erasmus en putte voor zijn Essays graag uit de Adagia van Erasmus. Hij speelde met spreekwoorden als 'De mens is voor de mens een god’ (Adagia I 1,69) en 'De mens is voor de mens een wolf’ (Adagia I 1,70). Montaigne typeert zichzelf overigens als wolf in zijn rol als [...]