Vijfhonderd jaar geleden werd een Nederlander tot Paus benoemd: paus Adrianus VI uit Utrecht. Hij verving de luxe vitello tonnato door hutspot bij de diners aan het pauselijk hof en deed een beroep op Erasmus, zijn oud leerling, om ook naar Rome te komen. Erasmus wilde niet ingekapseld worden en verkoos zijn vrijheid om te [...]
Het eerste adagium van Erasmus luidt:”Vrienden delen alles”. Vrienden delen geheimen, jeugdherinneringen, dromen. Mededeelzaamheid. Dat kan ook in stilte. Zo zaten de vrienden Tennyson en Carlyle eens een gehele avond zwijgend bij het haardvuur; de Engelse dichter en de Schotse schrijver. Toen Tennyson wilde vertrekken, besloot Carlyle hun samenzijn met de woorden: “We had a [...]
Als je je verdiept in een onderwerp, zie je het onverwacht overal opduiken. Op een schilderij van Jan Steen, onze vrolijke schilder uit de Gouden Eeuw, zie ik plotseling een portret van Erasmus op de grond van een dorpsschool slingeren. (De dorpsschool, The National Gallery, Edinburgh). Dit zal geen toeval zijn. De spot in de [...]
Hij was dertig jaar jonger, maar ze hadden veel gemeen: Jan van Scorel, geboren 1495, en Desiderius Erasmus, geboren 1466. Beiden geboren in de Lage Landen in de 15e eeuw. Beiden waren ze de zoon van een priester. Beiden studeerden ze aan een Latijnse school. Beiden leerden ze de weg kennen in Bazel, Venetië en [...]
Hoe werd een molenaarszoon uit een Hollandse provinciestad een van de grootste schilders ter wereld? Onno Blom stelt in zijn biografie over Rembrandt een vergelijkbare vraag als Sandra Langereis in haar biografie over Erasmus. Hoe kon Erasmus zich ontwikkelen tot een van de grootste denkers in de westerse wereld? Beide biografen leggen een zwaar accent [...]
Erasmus predikte de liefde. Met het instituut kerk, met de dogma’s en de rituelen, had hij weinig op. Hij bepleitte een kinderlijk geloof. Zijn voorbeeld was Jezus, de man van de naastenliefde, de verzoening, de held van verschoppelingen. Dostojewski (niet cancelen!) zou eeuwen later dezelfde positie kiezen voor de jongste broer in zijn meesterwerk De [...]
David Grossman, winnaar van de Erasmusprijs 2022, schreef jaren geleden over het gemoed van kunstenaars in tijden van oorlog. Waarom zou je doorgaan met schrijven, musiceren, beeldhouwen terwijl de bommen op Kiev vallen? Grossman verwijst naar een fabel van Kafka over een muis in het nauw. Terwijl de kat dreigend nadert, zegt de muis: ‘Ach, [...]
Erasmus was in zijn jonge jaren overtuigd pacifist. Zijn afschuw van pausen en vorsten die oorlog voerden om hun grondgebied en macht uit te breiden was intens. In zijn ogen waren het altijd de eenvoudige mensen die de dupe werden van oorlogen. Op latere leeftijd nuanceerde hij zijn pacifisme. Een oorlog uit noodweer, ter verdediging [...]
Mijn held Tutu is dood. Eén van die wereldleiders, die niet bogen op hun macht, maar op hun moreel gezag. Leiders die surfen op een golf van hoop, in plaats van op een golf van rancune. Leiders die groter zijn dan hun land. Ik treur, zoals ik treurde om Maarten Luther King (1968), Allende (1973), [...]
Erasmus hield van het geschreven woord. Brieven, essays, polemieken, satires, boeken, wetenschappelijke uitgaven. Dat heb ik met hem gemeen. Mijn liefde voor boeken is ingegeven door mijn moeder die eindeloos In de soete suikerbol van W.G. van de Hulst voorlas. Het zijn in de geschiedenis vooral vrouwen geweest die het woord en de verhalen hebben [...]